Ontwerpend Leren
Ontwerpend leren is een manier van leren waarbij leerlingen zelf aan de slag gaan met het maken, testen en verbeteren van ideeën. Het gaat niet alleen om het eindresultaat, maar juist om het proces: hoe maak je keuzes, wat leer je van je fouten, en hoe kun je het steeds beter doen? In het onderwijs zou ontwerpend leren een grotere rol moeten krijgen, omdat het leerlingen niet alleen helpt om creatief en probleemoplossend te denken, maar ze ook leert om zelf na te denken en nieuwe dingen uit te proberen. Het maakt hen flexibeler, zelfbewuster en beter voorbereid op de toekomst!
Eén van de lastigste dingen die ik ervaar tijdens het lesgeven, is de vraag die er vaak perongeluk uit floept naar leerlingen: “Lukt het?” Natuurlijk zegt een leerling daar heel gemakkelijk op dat het natuurlijk wel lukt! Maar dat is eigenlijk helemaal niet wat ik wil weten. Want het gaat mij niet om de simpele vraag of het resultaat is gehaald, maar juist om het proces. Wat leren ze onderweg? Hoe hebben ze hun keuzes gemaakt? Wat zijn de obstakels die ze tegenkomen en hoe gaan ze daar mee om? Deze vragen uitdagen is wat ik belangrijk vind in de klas.
Het klinkt misschien als een detail, maar voor mij maakt het verschil. Ontwerpend leren gaat namelijk niet alleen om het eindresultaat, maar juist om het proces. Het draait om het maken van keuzes, het experimenteren, het falen en weer doorgaan. Het zijn de kleine stapjes en de reflectie op dat proces die ervoor zorgen dat een leerling niet alleen het vak leert, maar ook waardevolle vaardigheden ontwikkelt.
Design Sprint afgeleid van Design Thinking
Als ik bijvoorbeeld kijk naar de Design Sprint die ik heb ontwikkeld, dan gaat het niet om het snel afkrijgen van een product. Het gaat om het doorlopen van een gedegen proces: het begrijpen van het probleem, het genereren van ideeën, het prototypen en vervolgens testen. Deze stappen zijn fundamenteel in elk ontwerpproces, of dat nu een kunstwerk is, een concept voor een les of zelfs een nieuw product. Met Design Sprint breng je ontwerpend leren écht in de klas. Dankzij deze werkvormen kunnen leerlingen op hun eigen tempo het creatieve proces doorlopen en hun eigen route kiezen in hoe ze iets willen leren of onderzoeken. Het is een gepersonaliseerde manier van leren die aansluit bij hun interesses en tempo.
En het mooie is: Design Sprint is niet alleen toepasbaar in vakken zoals kunst, maar kan vakoverstijgend ingezet worden. Deze werkvormen passen zich aan de leerling aan en kunnen in elk vakgebied worden geïntegreerd. Het is de versimpelde versie van Design Thinking, maar met veel ruimte voor persoonlijke keuzes, indirecte instructie en het gelijk toepassen in je eigen onderwijspraktijk.
Net zoals de Design Sprint werkt het met de Vragenwaaier die ik heb ontwikkeld. Het is een hulpmiddel dat je helpt om tijdens het proces de juiste vragen te stellen. Vragen die verder gaan dan het simpele “Lukt het?” en leerlingen uitdagen om dieper na te denken. Vragen zoals: Wat is je doel met deze keuze? Waarom kies je juist deze techniek of kleur? Wat zou er anders kunnen zijn? Deze vragen zorgen ervoor dat leerlingen niet alleen naar het eindresultaat kijken, maar het proces serieus nemen en de keuzes die ze onderweg maken, reflecteren.
Wat ik merk, is dat deze aanpak echt werkt. Het zorgt ervoor dat leerlingen zelfbewuster worden in hun werk en dat ze niet zomaar ‘ja’ zeggen op de vraag of iets lukt. Ze beginnen te begrijpen dat het proces de sleutel is tot leren en groei. Het helpt ze om de waarde van experimenteren en falen te zien, wat hen niet alleen als kunstenaars maar ook als denkers verder helpt.
De juiste ontwerpvraag stellen
Ontwerpend leren draait niet alleen om het volgen van een proces, maar ook om het stellen van de juiste ontwerpvraag. De vraag die je stelt, bepaalt hoe creatief en innovatief je ideeën kunnen zijn. Een voorbeeld hiervan is het verschil tussen twee vragen: “Hoe bouw je een brug om aan de overkant te komen?” en “Hoe kunnen we naar de overkant komen?” De eerste vraag beperkt je meteen tot het bouwen van een brug, terwijl de tweede vraag veel meer ruimte biedt voor verschillende oplossingen, zoals een vlot, een tunnel of zelfs een innovatieve technologie. Door de juiste vraag te stellen, nodig je leerlingen uit om buiten de gebaande paden te denken en verschillende mogelijkheden te verkennen. Het helpt ze om creatief en oplossingsgericht na te denken, wat de kern is van ontwerpend leren.
